کارشناس :روانشناس
فاطمه محمد تبار
هویت جنسی
هویت جنسی ، نقش جنسی و اختلال هویت جنسی چیست؟
هویت جنسی یک حالت روانشناختی است که بازتاب احساس درونی شخص از مرد یا زن بودن خویش است به بیانی دیگرهویت جنسی به یک رشته نگرش ها ،الگوهای رفتاری و سایر صفاتی که معمولا با مردانگی و زنانگی مربوطند و توسط فرهنگ خاص افراد تعیین می شوند متکی است .کسی که از نظر هویت جنسی سالم است با اطمینان می تواند بگوید من یک مرد هستم یا من یک زن هستم . در واقع هویت جنسیتی فرد شامل رفتارهای بیرونی فرد در جامعه، خانواده و یا در ذهن خود فرد است که ممکن است مردانه یا زنانه باشد و ممکن است رفتار بیرونی فرد با اندام های جنسی زمان تولدش سازگار و یکسان نباشد. به عنوان مثال ممکن است فردی با اندام جنسی زنانه متولد شود اما رفتار مردانه داشته باشد و هویت جنسیتی فرد مردانه باشد. تشخیص هویت جنسیتی فرد رابطه نزدیکی با فرهنگ جامعه مورد نظر دارد. ممکن است رفتاری در فرهنگ یک جامعه زنانه تلقی شود اما در جامعه دیگر مردانه. در اکثر جوامع جنسیت را بر دو مبنای زنانه و مردانه می سنجند اما ممکن است فرد خود را هیچ کدام و یا هردو مانند دوجنسیتی‌ها و یا جنسیت سوم تصور کند مانند: هیجراها.
از آنجاییکه زن و یا مرد بودن یک موضوع زیستی است و بر مبنای این خصوصیت زیستی وهمچنین خصوصیاتی از قبیل توانایی های فردی و اجتماعی و فرهنگی، می توان از زن و مرد انتظار ایفای نقش های خاصی داشت در فرایند جامعه پذیری لازم است فرد به جنسیت خود کاملا پی بیرد چون این امر او را در یادگیری رفتارها و مهارت های مختلف اجتماعی و فرهنگی یاری می دهد و به او می آموزد که چه نوع فعالیتهایی متناسب با جنسیت او است و جامعه (خانواده ،همسالان ودیگر افراد جامعه )چه انتظاراتی به سبب تعلق او به یکی از این دو گروه جنس (زن یا مرد)از وی دارد .به اعتقاد بعضی از متخصصان همچنین،درک این مطلب (تعلق به گروه جنسی خاص ) کودک را در فرایند یادگیری و ایفای نقش های جنسی یاری می دهد .
رشد هویت جنسیتی ،به کندی از دو تا هفت سالگی صورت می گیرد .بویژه ،اتکای بیش از حد کودک بر برداشت های بصری و نیز ناتوانی وی از نگهداری
هویت شیئ ،به رغم تغییر ظاهری آن با مفهوم جنس پیوند دارد .بنابراین ،کودکان سه ساله می توانند عکسهای دختر و پسر را به درستی در دو طبقه ی متمایز قرار دهند .ولی بسیاری از آنها نمی توانند بگویند که در بزرگسالی پدر می شوند یا مادر.آگاهی از اینکه جنسیت فرد ،به رغم تغییر سن و ظاهر او ،ثابت می ماند ثبات جنسیتی خوانده شده است . کسب هویت جنسی از سوی کودکان نشانی از بروز نوعی خودآگاهی در مورد جنسیت است و هرچه این خودآگاهی عمیق تر باشد کودک ادراک دقیق تری در باب تشخیص جنسی و ثبات جنسی خود خواهد داشت.
هویت جنسی در اثر عوامل زیر پدید می آید:نگرش های والدین و فرهنگ موجود ،دستگاه تناسلی خارجی کودک و عوامل ژنتیکی که از لحاظ فیزیولوژیکی تا هفته ششم زندگی جنینی فعال است .هرچند نفوذ عوامل خانوادگی ،فرهنگی و زیستی ممکن است برقراری حس نرینگی یا مادینگی را پیچیده کند ،افراد معمولا با جنسیت زیستی خود همانند سازی کرده و تقریبا حس مطمئنی از هویت خود پیدا می کنند یعنی به هویت جنسی پایداری دست می یابند.
نقش جنسی
رفتار نقش جنسی مربوط به هویت جنسی است و تا حدودی مشتق از آن است .جان مانی وآنک اهر هارت ،رفتار جنسی را به این صورت توصیف کرده اند :هر آنچه فرد برای شناساندن خود به عنوان یک پسر یا مرد ویا دختر یازن می گوید یا انجام می دهد.نقش جنسی در هنگام تولد ایجاد نمی شود بلکه به تدریج از طریق تجاربی که شخص در برخورد و تعامل اتفاقی و پیش بینی نشده به دست می آورد،از طریق دستورات و تلقینات آشکار ،و از طریق نتیجه گیری های شخصی (که البته همیشه هم صحیح نیستند ) شکل می گیرد .حاصل این روند ،هماهنگی هویت جنسی و نقش جنسی است.
هر چند صفات زیستی حائز اهمیت است ،ولی یادگیری عامل عمده ای در دستیابی به نقشی متناسب با جنس است.
تحقیقات انجام شده روی رفتار کودکان نشان دهنده آن است که شباهت های دو جنس بیشتر از تفاوت های آنها است.با این حال دخترها پس از هجده ماهگی کمتر از پسرها مستعد قشقرق هستند و پسرها پس از دوسالگی عموما بیشتر از دخترها پرخاشگری کلامی و جسمی نشان می دهند .فعالیت دخترها و پسرهای کوچک مشابه است ولی پسر بچه ها وقتی در گروه هستند نسبت به فعالیت ناگهانی ،راحت تر تحریک می شوند .
برخی از محققین بر این عقیده اند که هرچند پرخاشگری رفتاری آموختنی است ،هورمونهای مردانه ممکن است سبب شود سازمان عصبی پسرها راحت تر از دخترها پرخاشگری را بیاموزد.
نقش جنسی افراد ممکن است متضاد با هویت جنسی آنها به نظر آید .شخص ممکن است با همجنس همانند سازی کند ولی در عین حال لباس ،آرایش مو یا سایر خصوصیات جنس مخالف را برگزیند یا ممکن است با جنس مخالف همانند سازی کرده ولی بنا به مصلحت ،بسیاری از خصوصیات رفتاری همجنس را انتخاب نماید.
تعریف اختلال هویت جنسی
اختلال هویت جنسی احساسات پایدار و قوی هست که بر اثر همانندسازی با جنس مخالف به وجود می آید یعنی اینکه دختر رفتار پدر را همانندسازی می کنند و به اصطلاح رفتارش مردانه می شود و بالعکس. افرادی که اختلال در هویت جنسی دارند تمایل دارند که در جامعه شبیه افراد جنس مخالف خود زندگی و رفتار کنند. آنان گاهی لباس های شبیه جنس مخالف خود می پوشند. پسرانی که اختلال هویت جنسی دارند رفتارهای زنانه نشان می دهند و روش گفتمان شان زنانه است. این اختلال می تواند خیلی فراگیر باشد به طوری که زندگی روانی فرد حول محور پریشانی جنسی او باشد. آن ها اغلب درگیر ظاهر خود هستند و بیش از هر چیز به فکر تغییر جنسیت خود هستند.
همچنین این افراد با جنسیت خود کنار نیامده اند و احساس ناراحتی می کنند که این ناراحتی باعث رنج و اختلال می شود. تعداد زیادی از این افراد از جامعه کنار می کشند. ممکن است این دوری از دیگران انتخاب آن ها باشد یا مجبور به کناره گیری باشند. این کناره گیری می تواند به علت اعتماد به نفس پایین آن ها باشد و این حتی منجر به رها کردن مدرسه می شود. طرد همسالان و اذیت شدن از جانب آن ها بین پسرها معمول است.
برخی از مردانی که اختلال هویت جنسی دارند، مکررا با هورمون درمانی خود را تحت درمان قرار می دهند. یعنی درمان توسط خودشان. ممکن است تن فروشی کنند و این ریسک ابتلا به ایدز و بیماری های مقاربتی خطرناک را بالا می برد. بین آن ها اقدام به خودکشی و سوء مصرف مواد هم هست. ممکن است اختلالات اضطرابی را تجربه کنند.
نشانه ها و ویژگی های اختلال هویت جنسی
-احساس نیرومند و پایداری در مورد داشتن هویت جنسی ،جنس مقابل
– نارضایتی مداوم از جنسیت خود ،یا احساسی از نامتناسب بودن جنسیت
-ناراحتی یا آسیب شدید به حوزه های اجتماعی ،شغلی و حوزه های دیگر زندگی فرد.
در نوجوانان و بزرگسالان ،GID با یک اشتغال ذهنی بر این باور که فرد با یک جنسیت غلط به دنیا آمده است و با میل به از بین بردن ویژگی های جنسی اولیه و ثانویه مشخص می شوند.
علایم اختلال در هویت جنسی
علایم اختلال هویت جنسی در کودکان عبارتند از :
بیان تمایل شان مبنی بر اینکه دوست دارند جنس مخالف خود باشند
احساس بیزاری به اندام جنسی خود و اطمینان از این که اگر بزرگ شوند می خواهند جنس مخالف خود باشند،
به وسیله همسالان خود طرد می شوند و احساس انزوا و افسردگی دارند و مضطربند.
علایم اختلال هویت جنسی در پسران اینگونه است که آنها از اندام جنسی شان بیزارندو اعتقاد دارند که اندام جنسی شان ناپدید خواهد شد و یا ترجیح می دادند که ذکر نداشتند و به بازی های خشن و پر از جست و خیز که مردانه است تمایل ندارند.
علایم اختلال هویت جنسی در دختران:
آنها دوست ندارند در حالت نشسته ادرار کنند و سینه های شان رشد کند یا به قاعدگی برسند آنها ادعا می کنند که ذکر(پینس) پدیدار خواهد شدو قویا دوست ندارند که لباس زنانه بپوشند.
علایم اختلال هویت جنسی دربزرگسالان عبارتند از :
آنها دوست دارند به عنوان جنس مخالف خود زندگی کنند وآرزو دارند که از شر اندام تناسلی شان خلاص شوند همچنین به پوشیدن لباس های جنس مخالف شان تمایل دارند واحساس انزوا و اضطراب دارند .از عارضه های همراه این اختلال می توان به افسردگی ،آشفتگی های رفتاری واختلالات شخصیت اشاره کرد . برای درمان می توان از فنون رفتاری و روان تحلیلی و آموزش خانواده استفاده کرد ،ولی کار با خود بیمار و درمان عارضه های همراه ،از جمله ،افسردگی و سایر مشکلات روانی –اجتماعی ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
منابع:
خلاصه روانپزشکی ،کاپلان ،سادوک.زمینه روانشناسی هیلگارد،اتکینسون
عسگری ،ب؛.اورازانی،مجموعه روانشناسی
خیر،م. بررسی فرایند تحول مراحل مختلف هویت جنسی درکودکان،
.رضوی ،الف .نوجوانی و هویت یابی ،مشاوره